Archiv für den Tag: 30.3.2010

Mail us Rüderswil – der Burechrieg vo 1653

Uf em Wäg vo Zollbrück nach Rüderswil geits zerscht der Schliferstutz uf. Ungerwägs isch uf der rächte Syte der Schache z’gseh, also ds Land grad um d’Ämme ume, der Rüderswilschache u dra aschliessend der Schnätzischache. D’Stygig der Schlifer uf isch nume churz u scho nach weniger als 300 Meter öffnet sich der Wäg ine wyti Ebeni. Ibettet zwüsche grüene Matte, schöne Tannwälder u fruchtbare Fälder isch itz ds Dorf Rüderswil z’gseh. Bhäbigi, währschafti Burehüser chöme i ds Blickfäld, Sypcher u links ganz im Vordergrund zwe Stöck. Uf der rächte Syte vor Strass isch d Chiuche mit em alte Turm uf Tufffstei z’gseh, zäme mit em Pfarrhus und der alte Pfrundschür. Die het no es Schindledach, ganz i der Art, wie me se i früechere Zyte zäntume atroffe het.

Wenn mir itz d’Grossmatte uf loufe und ds Ämmitaler Dorf geng wie necher chunt, de isch da am Igang zum Dorf no öppis z’entdecke: ds Dänkmal wo a Burechrieg vo 1653 und a Niklous Leuenberger erinneret. Bout worde isch das idrückliche Monumänt im Jahr 1903, zum 250. Geburtstag vom Niklaus Leuenberger.

Niklaus Leuenberger Denkmal

Der Burechrieg vo 1653 isch näbe der Täuferverfolgig eis vo der dunkelschte Kapitel ir Gschicht vom Kanton Bärn. Was isch passiert i däm verhängnisvolle Jahr? Wie het es derzue chönne cho, dass tuusigi vo Landlüt im Ämmital, Äntlibuech u angerene Gebiet vo Bärn, Luzärn u angerne Kantön sich mit der Waffe i der Hang gäge d’Obrigkeit erhobe hei. Es isch e Verzwyfligstat gsi. Zum verstah, wie’s zum Schwizer Burechrieg het chönne cho, müesse mehrerei Ereignis i de Jahr vor 1653 betrachtet wärde:

U mängs isch passiert i dere Zyt. Im Norde isch der 30 jährig Chrieg z’Änd gange. D’Folg isch gsim dass d’Landlüt i der Schwitz itz weniger hei chönne exportiere i d’Länder nördlich vom Rhein. D’Prise zi zämegheit u als Folg vore unglückliche Währigspolitik het ds Gäld der Wärt verlore. Stüre, Abgabe und Mandat hei d’Mönsche schwär drückt, nid nume im Bärnbiet. Da isch ds Salzmandat gsi, wo der Pris für ds uf em Land wichtige Salz höch ghalte het (de Tier het me denn mehr Salz gäh als hüt). Da isch d’Tällstür gsi, e Wehrstür, wo immer wider für Strit gsorget het, nid nume wil si zytlich unbegränzt isch gsi. Da si d’Landvögt gsi, wo d’Bure mit Buesse u Strafe plaget hei. Das alls het Not u Eländ i mängs Hus bracht. U mänge verzwyflete Hilferuef isch uf Bärn grichtet worde. Aber die gnädige Herre hei nüt ghört. D’Brichte vo Not u Leid isch nid dür die dicke Mure vor Stadt u vo de Patrizierhüser drunge.

U denn, im Novämber 1652 isch das passiert, wo ds Fass zum Überloufe brunge het. Entgäge allne alte Verspräche (Berner Batzen werden immer Berner Batzen bleiben) het d’Regierig vo Bärn der Batze um d’Helfti abgwärtet. U das grad nach em grosse Märit z’Bärn, also präzis denn, wenn e grosse Teil vom Gäld uf em Land usse isch! D’Bure si bschisse gsi, sie hei ihri gueti War für d’Helfti verchouft, d’Helfti si ihri ersparte Batze itz no wärt gsi. Trotzdäm het aber für Abgabe u Zeis no immer der glich, also der dopplet Pris müesse zahlt wärde. Aber was itze? Wie der Zeis zale? Wie alli angere Schulde u Stüre? Ds Bärner Münzmandat het d’Not für vil Mönsche ändgültig z’gross gmacht. Derzue isch d’Töibi cho. Ds Grücht het d’Rundi gmacht, die Herre z’Bärn inne heige die Abwärtig scho igfädlet gha, aber no gwartet bis nach em grosse Bärner Märit.

Hostettler, Urs: Der Rebell von Eggiwil

Es grosses Unrächt isch es gsi, wo da verkündet worde isch. So gross, dass i mängem Huus us blutter Verzwyflig d’Bereitschaft zum Widerstand gebore worde isch. Im Summer 1653 isch es so zum bewaffnete Ufstand vo de Bure cho. Wär meh über d’Ereignis vom Ufstand vo de Bure möcht erfahre, findet e üsfüehrlichi und spannendi Chronik im Buech «Der Rebell von Eggiwil» vom Urs Hostettler.

Ds Dänkmal am Dorfigang zu Rüderswil erinneret a die Zyt. Und es mahnt dra, dass mir a der Not vo üsne Mitmönsche nid eifach dörfe verby luege. Hüt so weni wie vor 350 Jahr.